The subject of the paper is the ways of interpreting messages that are defective either syntactically or semantically. The formal models of communicative events in which such messages are being sent are based on a specially designed situational ontology. A situation is something of the sort of pragram, and it is meant to represent both the context of use and the meaning of an utterance. Five „economy rules” explain why (and how) language is such a user-friendly device, highly tollerant to (...) misuse: slips of the tongue, grammatical incorrectness, mistakes in meaning, etc. (shrink)

Artykuł przedstawia studium konstrukcji konceptualizacji w instrukcyjnych dialogach zadaniowych (IDA). Celem studium jest opis różnych form odwzorowań znaczeń w IDA. Materiał badawczy pochodzi z korpusu nagrań komunikacji multimedialnej w polskich dialogach zadaniowych. Do modelowania multidmodalnych odwzorowań znaczeń zastosowano teorię stapiania pojęć. Analiza przykładów pokazuje jak Podający Instrukcje konceptualizuje przestrzenie mentalne i w jaki sposób przyczynia się do budowania przestrzeni mentalnych u Odbierającego Instrukcje. Zakończeniem artykułu jest propozycja multimodalnego modelu mentalnego aktu dialogowego.

Każde nowe zjawisko literackie zagraża tożsamości literatury, ale i jej tożsamość potwierdza. Nowość inicjuje zmianę hierarchii tematów, powoduje deregulację norm wysłowienia, wzmaga zamieszanie pośród gatunków, wymusza rewizję granic oddzielających literaturę od nieliteratury i paraliteratury oraz komunikację werbalną od niewerbalnej. Najgłębsze wstrząsy i najgwałtowniejsze zwroty nie niszczą jednak uniwersalnego modelu literackości, dlatego pozostaje on nieodmiennie atrakcyjny dla pisarzy, tłumaczy, czytelników, krytyków, historyków i teoretyków sztuki słowa. Spośród wielu teorii „tego, co literackie”, wyróżnia się teoria sprzecznościowa. Powtarza się ona w kolejnych epokach (...) i poetykach, utworach i manifestach – zachowawczych i nowatorskich, rodzimych i wzorowanych na inwencji cudzej. Literackość polega tu na zawieszeniu obowiązującej poza sztuką słowa formalno-logicznej normy niesprzeczności(lex contraditionis), wedle której nie mogą być uznane za równocześnie prawdziwe dwa przeciwstawne sądy na temat tego samego przedmiotu, ujęte w tym samym trwaniu. W komunikacji praktycznej nie jest dopuszczalne, by jednocześnie było A i nie-A; w komunikacji literackiej jest to nieodzowne. Nie chodzi tylko o sądy, ale o napięcia między aktywnymi w danym dziele literackim składnikami: sztucznością a naturalnością mowy, porządkiem a chaosem fabuły, eksperymentem a wznowieniem chwytów oswojonych, bezstronną obserwacją a stronniczą oceną świata, jego widzialnością a niewidzialnością, wyrażalnością a niewyrażalnością intuicji autorskich, orientacją realistyczną a imaginatywną itd. Model sprzecznościowy jest otwarty dla odmiennych stylów i poetyk – z uwagi na gradacyjny charakter wyzwalanych w literaturze energii. (shrink)

W artykule przedstawiono funkcjonalny model struktury umysłu z perspektywy ograniczeń poznawczych i mechanizmów ich kompensacji. W ramach tej struktury centralne miejsce zajmuje pamięć robocza charakteryzowana jako „mały umysł”, który poprzez cztery kierunki przetwarzania informacji tworzy różne organizacje funkcjonalne reprezentowane jako sieci „pełnego umysłu”. W ramach tej organizacji bieżące przetwarzanie jest relatywnie odizolowane i chronione z czterech stron: od strony pola uwagi, od strony zasobów pamięci trwałej, wiedzy deklaratywnej i doświadczenia personalnego, od strony struktur poznawczych i emocjonalnych podświadomości i nieświadomości, (...) od strony programów realizujących świadomą kontrolę i metapoznawanie. (shrink)

Badania dotyczące pojawiania się myśli oderwanych od zadania wykonywanego przez podmiot pokazują, że takich myśli jest tym mniej, im większe wymagania stawia ono systemowi poznawczemu, jeśli chodzi o zaangażowanie procesów zarządczych, złożoność, trudność bądź częstość wykonywanych operacji. Jednym z możliwych wyjaśnień tych zależności jest hipoteza biernej regulacji zasobowej: aktywność umysłowa oderwana od zadania rozwija się w takim zakresie, w jakim procesy realizujące zadanie pozostawiają wolne zasoby niezbędne do jej rozwoju. Analizy przedstawione w artykule motywowane są pytaniem o teoretyczną konkretyzację tej (...) idei. Jaka jest natura zasobowych ograniczeń, które mają uniemożliwiać równoczesne rozwijanie się aktywności umysłowej dotyczącej zadania i oderwanej od niego? Na jakim etapie rozwoju aktywności umysłowej prowadzącej do pojawienia się myśli oderwanej od zadania występuje w związku z tymi ograniczeniami zasobowa blokada? Pod tym kątem rozważane są cztery współczesne znaczące ujęcia „roboczej” części umysłu: modele pamięci roboczej Baddeleya i Cowana oraz architektury kognitywne ACT-R i CAPS. Chociaż w tych teoriach są uwzględnione ograniczenia dotyczące przetwarzania lub aktywnego przechowywania, z którymi może wiązać się bierna regulacja zasobowa, to ważne pytania dotyczące mechanizmów takiej regulacji pozostają bez odpowiedzi. Wyjaśnienie odwołujące się do idei biernej regulacji zasobowej stawia przed modelami funkcjonowania umysłu nowe wyzwania. (shrink)

U większości ludzi lewa półkula odgrywa decydującą rolę zarówno w kontroli zdolności językowych jak i wyuczonych gestów manualnych. U osób praworęcznych, lewostronne obszary kory mózgowej kontrolują ponadto działania dłoni i palców ręki dominującej, włączając w to ruchy sięgania w kierunku celu, chwytania przedmiotów i manipulowania nimi. Dlatego do niedawana nie było oczywiste, czy lateralizacja funkcji językowych jest ściślej związana z kontrolą preferowanej ręki, czy też z przetwarzaniem informacji wyższego rzędu niezbędnych w sprawnej komunikacji przy pomocy gestów, niezależnie od wykorzystywanego (...) ramienia i dłoni. Za drugą z tych opcji przemawia to, że u większości osób leworęcznych lewa półkula także dominuje w kontroli języka i~gestów. Przeciw zdają się świadczyć przykłady nietypowej lateralizacji zdolności językowych do prawej półkuli, przy lewopółkulowej reprezentacji gestów manualnych. Choć dotąd względnie dobrze poznano jak często dochodzi do nietypowej lateralizacji niektórych funkcji w mózgu, ciągle nie jest jasne, jakie są tego przyczyny. Co ważniejsze, dopiero niedawno naukowcy zaczęli z sukcesem badać wzajemne relacje pomiędzy różnymi zdolnościami poznawczymi u ludzi zdrowych. Badania te sugerują istnienie bliskich zależności pomiędzy lateralizacją na pozór odmiennych funkcji, takich jak język i gesty, w przypadkach dotąd uznawanych za raczej wyjątkowe. Te ostatnie, z kolei, często łączono z reorganizacją mózgu w następstwie choroby lub innych zakłóceń jego działania. Tymczasem, istnienie ścisłych relacji pomiędzy reprezentacjami na pozór odmiennych dyspozycji poznawczych w przypadkach nietypowych, a nie mających źródła w chorobie i urazach, sugeruje nieco inny model lateralizacji funkcji w mózgu. (shrink)

W artykule analizuję pojęcie podmiotu w dialektyce w hermeneutyce F. Schleiermachera. Wychodzę od tezy: Schleiermacher poddaje krytyce refleksyjny model podmiotowości, który w tradycji filozofii niemieckiej najpełniej został wyartykułowany w pojęciu samougruntowującego się podmiotu. W "Dialektyce" stawia Schleiermacher oryginalną, na tle tradycji idealizmu niemieckiego, tezę o dialogicznej naturze procesu myślenia. Rozmowa nie jest - w myśl tego ujęcia - żadnym dodatkowym środkiem wymiany myśli, lecz oznacza konieczną drogę do poznania i do wiedzy. Dialektyka nie jest dlań, jak dla Hegla, samoświadomością myślenia (...) poruszającego się w zapośredniczeniu, lecz jest strukturą wspólnoty indiwiduów wzajem ze sobą rozmawiających. Komunikacja między podmiotami jest historią dialogicznego procesu rozgrywającego się między indiwiduami, na którego początku znajduje się spór, a na końcu zgoda. W ten sposób dokonuje on w Kaniowskiej koncepcji transcendentalnej filozofii zasadniczego zwrotu: do dwuczłonowej relacji podmiot-przedmiot wprowadza trzeci człon-inny podmiot; zamiast pytać o transcendentalny warunek poznania, pyta Schleiermacher o transcendentalny warunek dialogicznego procesu nakierowanego na zdobycie wiedzy. Krytyka refleksyjnego modelu podmiotu ma hermeneutyczne konsekwencje, ponieważ podmiot prawdy swoich poznań musi szukać na polu międzyludzkiej komunikacji. W artykule koncentruję się na pojęciu języka jako uniwersalnym przedmiocie hermeneutyki Schleiermachera. Teza moja jest następująca: język jest dla Schleiermachera systemem nieistniejącym, niezależnie od procesu mówienia. Dzięki hermeneutyce znak językowy staje się naprawdę znakiem językowym. Teza Heiedeggera i niektórych neostrukturalistów o autonomii języka jest fikcją. Każdy akt interpretacji odsyła do podmiotu, który go przeprowadza. Opowiadam się za hermeneutyką, która posługuje się kategorią podmiotu. (shrink)

L’auteur aborde la question du modèle adoptif dans le cadre du placement familial. Cette évolution nécessite l’action conjointe de l’institution, de la famille d’accueil et de l’enfant placé. Pour atténuer les effets de cette dynamique au long cours, il s’agirait, entre autres, d’aider l’assistante maternelle à ne pas identifier l’enfant placé, corps étranger à sa propre famille, au corps étranger interne, constitué d’éléments infantiles non élaborés, qu’elle abrite. Cette étude s’appuie également sur deux observations cliniques susceptibles de préciser les enjeux (...) et les risques du modèle adoptif. (shrink)

" In Imagination and the Meaningful Brain, psychoanalyst Arnold Modell claims that subjective human experience must be included in any scientific...

Les considérations physiologiques sont étrangères, en tant que telles, au projet de l'Ethique, et sans doute, à l'ensemble des préoccupations philosophiques de Spinoza. Au début de Ia seconde partie de l'Ethique, Spinoza précise clairement: “j'expliquerai seulement ce qui peut nous conduire comme par la main à la connaissance de l’ Arne humaine et de sa béatitude suprême”. Pourtant, le livre ne laisse pas de contenir une révision intéressante du modèle mécaniste que Descartes appliquait à l'explication du corps humain; il contient (...) surtout une hypothèse sur Ia structure organique, qui, nous le croyons, a joué un rôle de modèle pour un certain type de théorie de l'être vivant. Ce type de conception se trouve d'abord dans l'iatromécanisme de Boerhaave et de ses disciples au XVIIIe siècle, mais les séquelles en sont identifiables jusque dans Ia philosophie biologique contemporaine. (shrink)

Abstract.Since the gene splicing debates of the 1980s, the public has been exposed to an ongoing sequence of genetic and reproductive technologies. Many issue areas have outcomes that lose track of people's inner values or engender opposing religious viewpoints defying final resolution. This essay relocates the discussion of what is an acceptable application from the individual to the societal level, examining technologies that stand to address large numbers of people and thus call for policy resolution, rather than individual fiat, in (...) their application. A major source of guidance is the “Genetic Frontiers” series of professional dialogues and conferences held by the National Conference for Community and Justice from 2002 to 2004. Genetic testing, human gene therapy, genetic engineering of plants and animals, and stem cell technology are examined. While differences in perspective on the beginning of life persist, a stepwise approach to the examination of genetic testing reveals areas of general agreement. Stewardship of life, human co‐creativity with the divine, and social justice help define the bounds of application of genetic engineering and therapy; compassionate care plays a major role in establishing stem cell policy. Active, sustained dialogue is a useful resource for enabling sharing of religious values and crystallization of policies. (shrink)

Le droit est traditionnellement lié à la pratique du commandement et de la hiérarchie. Il semble qu’une règle juridique établisse une immédiate relation entre une norme supérieure et une norme inférieure. La conception hiérarchique et impérative peut néanmoins être remise en cause dès lors que la phénoménologie de la règle juridique est appréhendée d’un point de vue interne, celui de ceux que l’on peut considérer comme les « utilisateurs » de la règle plutôt que ceux qui la subissent. Une approche (...) tournée vers la pratique pourrait, de cette façon, conduire à une théorie du droit plus ouverte et, d’une certaine façon, moins idéologique ou sectaire. C’est – comme le défend cet article – le programme ou mieux la promesse que l’on trouve dans l’ouvrage principal de Hart, le Concept de droit. Cet article tente de rendre cette promesse plus transparente sans toutefois dissimuler les difficultés de sa stratégie narrative et argumentative. (shrink)

The essay is an examination of two models that have been used to think what “meaning” or “sense” is. Husserl offers the first model in which there is an exchange between the sense that is made in experience and the meaning that is articulated at the linguistic or logical level. The second model is offered by Paul Ricoeur in his theory of narratives. A narrative has a link to what took place that Ricoeur calls “représentance” or “lieutenance”: the narrative configures (...) but at the same time does justice to what took place. The fiction involved in the “as” of “such as it was” is necessary for the “such” that guarantees an adequacy between the narrative and the action or event. I expand on these two models and offer a model of meaning that I call “translatability”. (shrink)

O tym, że nauka polega na rozwiązywaniu problemów, pisało już wielu autorów. Jednak kto rozwiązuje owe problemy? Jakie mechanizmy wykorzystuje się w tym celu? Odpowiedź na te pytania nie jest wcale oczywista. Kiedy spojrzymy na standardową wizję nauki, łatwo dostrzeżemy w niej opowieść, w której główne role odgrywają jednostki dokonujące przełomowych odkryć. Jest to historia gigantów, którzy wyznaczają nowe ścieżki rozwoju ludzkości - historia, która jest zarazem heroiczna i sentymentalna. Jednocześnie jest to wizja, która zakłada, że nauka to praca przede (...) wszystkim (jeżeli nie wyłącznie) intelektualna. Problem w tym, że ta wizja w żaden sposób nie przystaje do funkcjonowania współczesnej nauki. Jak zatem to wszystko działa? Jaka jest rola jednostki w procesie naukowym? Jakie funkcje pełnią czynniki społeczne i materialne? Jak rzeczywiście wygląda praktyka rozwiązywania problemów? To pytania, od których wychodzi autor pracy "Modele, artefakty, kolektywy". Książka ta jest oryginalną próbą syntezy współczesnych studiów nad nauką i technologią. Autor rozpoczyna od klasycznych podejść filozoficznych Thomasa Kuhna i Ludwika Flecka, rekonstruuje najważniejsze elementy socjologii wiedzy naukowej, by przejść do współczesnych antropologicznych i kognitywnych analiz praktyk badawczych. Efektem jest nie-heroiczna i nie-sentymentalna wizja nauki, w której kluczowe role odgrywają kolektywny wymiar procesu badawczego oraz interakcje uczonych z elementami ich materialnego środowiska - zarówno skomplikowanymi instrumentami laboratoryjnymi, maszynami obliczeniowymi, jak i prozaicznymi przedmiotami codziennego użytku. (shrink)

Rozważane są dwie kwestie podstawowe dla oceny strukturalistycznej koncepcji nauk empirycznych: 1) czy możliwa jest i realizowalna logicyzacja filozofii nauki, w szczególności, czy możliwa jest redukcja strukturalistycznej koncepcji teorii empirycznej do logiki, oraz 2) jaki aktualny charakter i perspektywy ma strukturalistyczna niezdaniowa koncepcja wiedzy? Rozważania oparte są na wynikach pracy: Modele semantyczne w filozofii nauk empirycznych po pół wieku. Część I. Filozoficzne wątpliwości.

À partir du XVIe siècle, le gouvernement «mixte» de Venise devient, pour l'Europe de l'Ancien Régime, un modèle politique. Composant harmonieusement les principes de la démocratie (avec le Grand Conseil), de l'aristocratie (avec le Sénat) et de la monarchie (avec le Doge), garantissant la paix sociale et la stabilité des institutions, prétendant préserver Venise des aléas de l'Histoire, cette forme de gouvernement donne naissance à un véritable mythe. Volet essentiel de la réflexion sur la diversité des traditions républicaines italiennes, l'étude (...) du mythe politique vénitien permet aussi de s'interroger sur les emplois discutables du paradigme républicain dans l'historiographie récente. (shrink)

La pensée postmoderne considère qu’on défend mal la démocratie en en proposant un modèle théorique surplombant et qu’il est préférable de s’en tenir à une appréciation immanente des expériences démocratiques. La philosophie politique serait ainsi incapable de s’affranchir de ses prétentions normatives pourtant inadaptées aux contextes historiques. La critique est stimulante mais partielle : car lorsque la philosophie politique avance des modèles de démocratie, c’est moins pour se placer en dehors de l’histoire qu’afin de rendre possible la délibération des citoyens (...) à l’intérieur de leur communauté d’appartenance. (shrink)

The paper conceptualizes economic models as metaphors. It presents two different approaches to economic modeling. In the first one, economic models are treated as isolations which aim at representing the real world. In the second, they are conceptualized according to various philosophical approaches that are close to fictionalism. The aim of such modeling is to persuade and not to represent. Next, the author tries to escape the dichotomy between models as isolations and models as purely rhetorical devices by referring to (...) N. Cartwright’s understanding of economic models. The issue of their realism is also considered. The final conclusion states that models are very similar to metaphors. (shrink)

Artykuł stanowi porównanie dwóch strukturalnych teorii sądów logicznych: teorii Kazimierza Ajdukiewicza z lat sześćdziesiątych XX wieku oraz teorii Jeffreya Kinga z początku XXI wieku. Pierwsza część artykułu zawiera charakterystykę obu teorii. W części drugiej szczegółowo omówione zostają istotne podobieństwa pomiędzy stanowiskami. Następnie identyfikowane są różnice między nimi i przeprowadzona jest analiza mająca doprowadzić do uzyskania odpowiedzi na pytanie o to, czy różnice te są istotne, czy pozorne. Część trzecia dotyczy tego, czy możliwe jest uodpornienie omawianych teorii na tzw. problem Benacerrafa.

L'œuf de ver à soie qui se prête à de nombreuses recherches génétiques et physiologiques a été assimilé à un volume géométrique simple afin qu'on puisse calculer aisément l'aire de sa surface totale et son volume. On a d'abord cherché à justifier le modèle géométrique proposé grâce à une étude expérimentale et statistique. On a ensuite établi les formules mathématiques utiles. Enfin on a discuté de l'approximation donnée par ces formules et de leur signification biologique.The egg of the silkworm which (...) permits a lot of genetical and physiological researches has been assimilated to a simple geometric volume, so that the area of its total surface and its volume might be easily calculated. First we have tried to justify the geometrical model which is proposed by means of an experimental and statistical study. We have then demonstrated the useful mathematical formulas. Finally we have discussed the approximation given by these formulas and their biological significance.Das Seidenraupenei, das viele genetische und physiologische Forschungen ermöglicht, hat man mit einem einfachen geometrischen Modell verglichen, um seine ganze Fläche und sein Volumen leicht rechnen zu können. Zuerst hat man versucht, das vorgeschlagene geometrische Modell dank einer experimentalen und statistischen Arbeit zu rechtfertigen. Dann sind die nötigen mathematischen Formeln festgesetzt worden. Zuletzt hat man die durch diese Formeln gegebenen Annäherungen und ihre biologischen Bedeutung erörtert. (shrink)

Introduction Nous aborderons ici le problème de l?intentionnalité des sentiments et du statut de leurs corrélats, les valeurs. La thèse « standard » en la matière, que l?on trouve aussi bien chez Brentano que chez Husserl, avec néanmoins des nuances significatives sur lesquelles nous aurons à revenir, veut que ces actes de l?affectivité s?édifient sur la base des représentations, considérées comme les conditions de l?apparaître en général. Pour Brentano, tout acte psychique est ou suppose une représentation comme rapport à un (...) objet distinguant les phénomènes psychiques des phénomènes physiques. Les phénomènes psy­chiques se distribuent, on le sait, en représentations, jugements et émotions, et la représentation sert de présupposition et de motivation aux deux autres types d?actes. Les actes de représentation sont indépendants, alors que les actes de jugement et d?émotion (amour et haine) en sont dépendants. Ce n?est que sur la base d?une présentation initiale d?un quelque chose, qu?un juge­ment ou une appréciation peuvent advenir. Le jugement et l?appréciation portent par conséquent sur les « choses » présentées dans l?acte de la repré­sentation, qui donne accès à un contenu en général. Il semble que Husserl conserve un schéma similaire, du moins en ce qui concerne les actes affec­tifs, car l?on sait qu?il récuse la thèse générale de la présupposition de la représentation en ce qui. (shrink)

Lorsque certaines conditions sont réunies, une théorie sociale peut naître à partir d’un résultat obtenu lors d’un travail de recherche. Cette idée fut exposée bien trop rapidement dans un précédent article dans les termes qui suivent : « une recherche empirique fructueuse ne se contente pas de vérifier des hypothèses issues d’une théorie, elle est également à l’origine de nouvelles hypothèses. On peut nommer cette composante du travail de recherche la “sérendipité”, c’est-à-dire la...

Aristotle is oftentimes viewed through a strictly philosophical lens as heir to Plato and has having introduced logical rigor where an emphasis on the theory of Forms formerly prevailed. It must be appreciated that Aristotle was the son of a physician, and that his inculcation of the thought of other Greek philosophers addressing health and the natural elements led to an extremely broad set of biologically- and medically-related writings. As this article proposes, Aristotle deepened the fourfold theory of the elements (...) with anatomic and physiologic observations. In books like History of Animals, Parts of Animals, and the lost Anatomai, he actively dissected organisms and recorded his findings. The corpus of medically-related literature Aristotle developed had a direct influence on subsequent Greek thinkers, including Galen, and on Medieval Islamic and modern Western practitioners such as William Harvey. Aristotle's ideas continue to influence modern medical thinkers in Europe and America through both his interpretation by European philosophers gaining the attention of medical humanists, and his writings' enduring impact on medical researchers balancing scientific with more personalistic approaches to medicine. (shrink)